مقاله خلاقیت،نوآوری و کارآفرینی

خلاقیت، نوآوری و کارآفرینی

مقدمه

امروزه ثبات در محیط کار جای خود را به بی ثباتی و عدم اطمینان داده است جامعه امروز پیوسته دچار تحول و دستخوش دگرگونی است برای زیستن درچنین محیط متغییر و بی ثباتی نیاز به کارکنان و مدیران خلاق است اینک سازمانها باید نگرش ( آینده ای وجود ندارد بلکه آن را باید خلق کرد و فقط سازگاری با تغییر کافی نیست بلکه باید آن را دوست داشت)  را در اذهان مدیران و کارکنان خود بوجود آورند امروزه سازمانها نمی توانند با دل بستن به توان بالای تولیدی و اجرای چند طرح خلاقانه بر رقبای کوچک فائق آیند

تمام موفقیتها و پیشرفتهای فرد و سازمان در گرو اندیشه بارور و پویا و موثر است از پیچیده ترین و عالی ترین جلوه های اندیشه انسان تفکر خلاق اوست.

از این رو سازمانها باید شرایطی را فراهم کنند تا استعداد و خلاقیت کارکنان بارور شده و همه آنها روحیه خلاقیت و کارآفرینی پیدا کنند و به راحتی بطور مستمر به صورت فردی یا گروهی فعالیتهای نوآوری خود را به اجرا در آورند

تعریف خلاقیت:

نهضت پرورش استعداد خلاقیت در کشورهای صنعتی پیشرفته از سالهای 1930 آغاز گردید و در اواسط دهه 1950 تحقیقات بسرعت شروع شده و توسعه یافت.

خلاقیت از جمله مسائلی است که درباره ماهیت و تعریف آن تاکنون بین محققان و روانشناسان توافقی به عمل نیامده است و در مجموع تعرفهای مختلفی برای خلاقیت صورت گرفته است که به چند مورد ازآنها اشاره می نماییم

تعریف خلاقیت دیدگاه روانشناسان: خلاقیت یکی از جبه های اصلی تفکر یا اندیشیدن است تفکر عبات است از فرایند بازآرایی یا تغییر اطلاعات و نهادهای کسب شده موجود در حافظه دراز مدت.تفکر بر دونوع است 1- تفکر همگرا2- تفکر واگرا

تفکر همگرا عبارت است از فرایند بازآرایی یا دوباره سازی اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه بلند مدت2- تفکر واگرا عبارت است از فرایند ترکیب و نواوری اطلاعات و نمادهای کسب شده موجود در حافظه درازمدت، خلاقیت یعنی تفکر واگرا

لوتانز استاد رفتار سازمانی خلاقیت را به وجود آوردن تلفیقی از اندیشه ها و رهیافتهای افراد و یا گروهها در یک روش جدید تعریف کرده است.

تونی پروتگور (1999) بیان می دارد خلاقیت عبارت است از توانایی نگاه جدید و متفاوت به یک موضوع و به عبلارتی شکستن و دوباره ساختن دانش خود درباره یک موضوع و به دست آوردن بینش جدید نسبت به ماهیت آن.

ریکاردو (1997) خلاقیت عبارت است از خارج شدن از قالبهای ذهنی وی همچنین بیان می دارد خلاقیت عبارت از کشف چیزهای جدید و معنی دار می باشد.

اصول بنیادین خلاقیت:

1-    هرفرد خلاق است:

همه استعداد ارایه ایده را دارند البته به این معنی نیست که انسان نمی تواند خلاقیت خود را تقویت یا بیشتر کند

2-    شکست شروع هر خلاقیت است:

تجربه نشان داده که خلاقیتها در فرایند اشتباهات رخ داده است

3-    خلاقیت مفید در سازمانها بایستی از نظر چهار نگرش متفاوت تایید شود

ارزیاب، مجری، تخیلی و همکار

4-    هیچ رویای غیرممکن وجود ندارد

برای هر مشکل چندین ره حل وجود دارد

5-    بروز خلاقیت زمینه می طلبد

محیط رقابتی، تشویقات، تعهد کامل،اعتماد به نفس، آرامش، آزادی و خوش بینی از جمله مواردی است که بروز خلاقیت را تسهیل می کند.

6-      خلاقیت مستلزم بصیرت است

تلفیق عقلی و احساس ،اعتماد به ضمیر ناخودآگاه لازمه حل معضلات سازمانی است.

اجزای خلاقیت و عوامل موثر بر آن

اجزاء عوامل	فردی	اجتماعی
مهارتهای مربوط به موضوع	هوش	خانواده و مدرسه
مهارتهای مربوط به خلاقیت	ویژگیهای شخصیتی	تجربه و آموزش
انگیزه	انگیزه درونی	انگیزه بیرونی

از مهمترین عوامل موثر فردی می توان به هوش،ویژگیهای شخصیتی و انگیزه درونی اشاره نمود.

انگیزه درونی همچنین به عنوان یک عامل فردی که جزء دیگر خلاقیت است مطرح می گردد.

از عوامل اجتماعی ، خانواده و مدرسه به عنوان عامل اصلی در تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی مورد توجه قرار می گیرند این دو عامل مربوط به مهارتهای موضوع هستند.

تجربه و آموزش که با مهارتهای خلاقیت در ارتباط است نیز به عنوان یک عامل اجتماعی مطرح می گردد همچنین انگیزه های بیرونی با توجه به اینکه از طریق عوامل خارجی شکل می گیرند نیز به عنوان یک عامل اجتماعی قلمداد می شود.

مهارت مربوط به موضوع برای حل مسائل معین یا انجام کار خاص است . این عنصر شامل شناخت به موضوع و حقایق، اصول و نظریات و انگاره های نهفته در آن موضوع می باشد.

مهارتهای مربوط به موضوع به منزله مواد اولیه استعداد تجربه و آموزش در یک زمینه خا ص می باشد.

تحقیقات تجربی نشان می دهد که انگیزه درونی می تواند نقش سازنده تری در تحقق خلاقیت داشته باشد. اگر انگیزه از درون بجوشد کار برای افراد جالب و لذت بخش است انگیزه درونی باعث می شود فرد همه مسائل جنبی را رها کرده و بر فعالیتها اصلی متمرکز می شود.

برای پرورش خلاقیت صرف آموزش مطالب مناسب و یا برنامه ریزی برای توسعه استعدادهای خلاق کافی نیست، بلکه باید کمک کرد که افراد نقاطی که انگیزه و مهارتها با یکدیگر منطبق هستند یا محل تقاطع خلاقیت را تشخیص دهند در نمودار زیر محل تقاطع ترکیب پرقدرتی است زیرا در این تقطه امکان خلاقیت فراهم می گردد.

                                  مهارتهای مربوط               مهارتهای مربوط

                                      به خلاقیت                      به موضوع

                                                انگیزه درونی

                                    محل تقاطع خلاقیت

نوآوری:

واژه نواوری به عنوان معادل واژه innovation به شکل های مختلفی تعریف شده است. مانند بسیاری از مفاهیم سازمانی واوری تقریبا به صورت مبهم استفاده شده است و با توجه به متن و زمینه ای که در آن استفاده می شود دارای معانی متفاوتی است.

منظور از نواوری خلاقیت متجلی شده و به مرحله اجرا رسیده می باشد به عبارتی نوآوری همانا ارائه محصول فرایند و خدمات جدید به بازار است نوآوری بکارگیری تواناییهای ذهنی برای ایجاد یک فکر یا مفهوم جدید است

الت(1998) نوآوری را در یک مفهوم وسیع به عنوان فرایندی برای استفاده از دانش یا اطلاعات مربوط به منظور ایجاد یا معرفی چیزهای تازه و مفید تعریف کرده است.

هالت اصطلاح نواوری را در یک مفهوم وسیع به عنوان فرایندی برای استفاده از دانش یا اطلاعات مربوط به منظور ایجاد یا معرفی چیزهای تازه و مفید بکار برد.

بنابراین در یک تعریف کلی می توان نوآوری را به عنوان هر ایده ای جدید نسبت به یک سازمان و یا صنعت و یا یک ملت و یا در جهان تعریف کرد.

نواوری می تواند بسیار اندک باشد یعنی سازمان در امور جاری خود تغییراتی بدهد یا بسیار وسیع باشد آن گونه که سازمان به صورت کامل تغییر جهت بدهد. اما اغلب کسانی که روی پدیده نواوری تحقیق کرده اند تنها بعد تغییرات و نواوری های تکنولوژیکی در ارائه خدمات یا محصول را دیده اند در حالیکه تغییرات و نواوریهایی در روشهای انجام کار در سازمانها و امور اداری و سازمانی است این دسته از نواوریها را نواوری در فرایند های سازمانی می نامیم

دلایل نیاز به خلاقیت و نواوری

الف) دلایل اقتصادی

دستیابی به یک موقعیت اقتصادی با ثبات ،بهره گیری از امکانات بالقوه بازار،افزایش توان رقابت و دست یافتن به موقعیت جدید در بازار بهره وری،افزایش کمی و کیفی محصولات

ب) دلایل فنی و تکنولوژی

یافتن موارد استفاده جدید برای ماشین آلات و امکانات یافتن راه حلهای فنی جدید برای مسائل روزمره سازمان، تامین نیازهای جدید مصرف کنندگان

ج)دلایل سازمانی

یافتن راه حل عملی برای معضلات زمانی، دستیابی، توانمندی و مهارت سازمانی

دلایل اجتماعی و انسانی

ارزش دادن به مردم و فراهم آوردن امکانات مشارکت آنها در رفع مشکلات، امکان جذب و حفظ نیروهای لایق انسانی

انواع نوآوری:

غالب محققان و نویسندگان نواوری را به چه گروه تقسیم نموده اند:

1-    نواوری اداری

2-    نوآوری تولید

3-    نوآوری فرایند

4-    نوآوری تگنولوژیکی

1-    نواوری اداری: این نوع نواوری عبارت از تغییرات در ساختار سازمان و فرایندهای اداری مانند ارائه ایده جدید برای سیاسی تازه در مورد استخدام پرسنل،تخصیص منابع، ساختار وظایف، و اختیارات می باشد.

2-    نوآوری تولید: این نوع از نواوری به مواردی اطلاق می شود که با آن بتوان تغیری را در سازمان به وسیله ارائه تغییرات در تکنولوژی به وجود آورد. این نوع نواوری در نتیجه استفاده جدید از یک ابزار ،فن، شیوه، و یا سیستم و ایجاد تغییرات در محصولات یا خدمات اتفاق می افتد.

3-    نوآوری فرایندی: این نوع نوآوری بر بهبود انعطاف پذیری تولید، هزینه های پایی تر تولید،به وسیله بهبود شرایط کاری و کاهش هزینه ها دلالت دارد.

4-     نواوری تکنولوزیکی: بر اساس انواع نوآوری ارائه شده در بالا ، نوع دیگری نوآوری وجود دارد که بر طبق تعریف ارائه شده از طرفOECD نوآوری تکنولوژیکی نامیده می شود. این نوع نواوری ، تلفیقی از نوآوری تولیدی و فرایندی است  به عبارتی :

نوآوری فرایندی+ نواوری تولید= نوآوری تکنولوژیکی

   منابع نواوری:

·        اتفاقات غیرمترقبه

·        ناسازگاری در برخی تولیدات

·        بررسی فرایندهای تولیدی

·        تغییرات بازار و صنعت

·        تغییرات بافت جمعیتی

·        تحولات فن آوری

عوامل موثر در نوآوریهای سازمانی

الف) عوامل بیرونی:

-         ترویج و توسعه رقابت

-         سیاستهای حمایتی دولت

-         تغییر فرهنگ جامعه

-         سیستم آموزش و پرورش کشور

ب) عوامل داخلی:

- ساختار سازمانی

مدیریت ورهبری

نیروی انسانی

فرهنگ سازمانی

ارتباطات سازمانی

راه کارهای تسهیل خلاقیت و نوآوری در سازمانها

آموزش نیروی انسانی،

ایجاد واحد تحقیق و توسعه

بکارگیری و جذب نیروهای خلاق و نواور

یادگیری سازمانی ، توجه به رویدادها، تحلیل اشتباهات

روابط قوی و مستمر با مشتریان

مقدمه

کارآفرینی به عنوان یک پدیده نوین در اقتصاد نقش موثری را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورهای یافته است. کارآفرینی در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار امروزه دارای نقش کلیدی است به عبارت دیگر در یک اقتصاد پویا،ایده ها محصولات، و خدمات همواره در حال تغییر می باشند و در این میان کارآفرین است که الگویی برای مقابله و سازگاری با شرایط جدید را به ارمغان می اورد. از این رو در یک گسترده وسیع تمام عناصر فعال در صحنه اقتصاد باید به کارافرینی بپردازند و به سهم خود کارآفرین باشند.                             

کار آفرینی

واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوی Entrepreneurship به معنای متعهد شدن نشات گرفته است

مفهوم کار آفرینی اولین بار در فرانسه برای افراد ی به کار می رفت که در جنگ سده شانزدهم میلادی در ماموریتهای نظامی حخود را به خطر می انداختند و بعدها این واژه به کسانی اطلاق می شود که مخاطره یک فعالیت اقتصادی را می پذیرند و دست به نواوری می زنند.

 بنابر تعریف واژه نامه وبستر کارآفرینی کسی است که متعهد می شود یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی نماید.

کارآفرین کسی است که تمایل به پذیرش ریسک دارد تا شرکتی را تاسیس کند و یک کحصول جدید ، خدمت یا فرایند جدید را در سازمان بمار اندازد

جفری تیونر: کارآفرین را ایجاد کننده یک چیز ارزشمند از هیچ می داند.

.نقش کارآفرین : کارآفرین دقیقاً چه کاری را انجام می دهد ؟ به طور کلی کارآفرین :ـ در کار خود خلاقیت دارد و نوآوری می کند .ـ از موقعیتهای اقتصادی استفاده می کند .ـ تصمیم می گیرد و برای آینده برنامه ریزی میکند و به کارها نظم می بخشد .ـ تولید سرمایه می کند و تولیدات خودرا با سود می فروشد .

 عوامل موثر در خلاقیت عبارتند از:

1-    جنس: در مورد جنس گفته شده است که پسرها خلاقیت بیشتری نسبت به دخترها از خود نشان میدهند مخصوصا در دوره کودکی قسمت عمده این اختلافات ناشی از روشهای متفاوت تربیتی است که نسبت به آنها اعمال می گردد به پسرها فرصتهای بیشتری برای استقلال داده می شود .

2-    موقعیت اقتصادی، اجتماعی: در مورد وضعیت اقتصادی اجتماعی افراد در طبقات اجتماعی بالا تمایل بیشتری به خلاقیت دارند.

3-     ترتیب تولد فرد: در مورد ترتیب تولد چنین گزارش شده است که بچه هایی که بعد از بچه اول متولد شده اند معمولا خلاقیت بیشتری نسبت به بچه های اول دارند.

4-    وسعت خانواده: بچه هایی که در خانواده های کوچک پرورش یافته اند اگر از لحاظ سایر عوامل مساوی باشند خلاق تر از بچه هایی هستند که از خانواده های بزرگ هستند

5-    تاثیرات محیطی شهری: کودکان شهری تمایل بیشتری به خلاقیت دارند تا کودکان روستایی تربیت اطاعت طلبانه در خانواده های روستایی بیشتر است.

6-     سن: افلاطون عقیده دارد تجربه بیش از اینکه بیافزاید می کاهد. جوانان به ایده های ابداعی نزدیکترند تا پیران با نگاهی که به زندگی دانشمندان و بزرگان می افکنیم به عدم درستی نظریه فوق پی می بریم زیرا الکساندر گراهام بل در 58 سالگی تلفن را تکمیل نموده و وقتی بیش از 70 سال داشت مساله ایجاد ثبات در تعادل هواپیما را حل نمود. شواهد علمی تایید می کند که خلاقیت از سن تمرد نمیکند.

7-    تحصیلات: تحقیقات علمی نشان داده که هوش خارق العاده با داشتن استعداد خلاقیت نیست. دانش آموزانی که دارای هوش زیادند الزاما افرادی که ابداعی ترین ایده ها را خلق کنند نمی باشند. تفاوت کمی بین افراد دانشگاه دیده و غیر دانشگاهی وجود دارد.تاریخ نشان داده است که ایده های بزرگ از افرادی که در زمینه تخصصی مربوط فاقد آموزش اند بدست آمده است.

8-    عامل کوشش در خلاقیت: دقت در زندگی افرادی که استعداد خلاقیت زیاد دارند نشان داده که راز موفقیت آنان به آن اندازه که در انرژی فکرشان است در استعداد خلاقیت آنان نیست.

رابطه خلاقیت و نواوری

خلاقیت به طور عام یعنی توانایی ترکیب اندیشه ها به شیوه ای منحصر به فرد یا ایجاد ارتباطی غیر معمول بین اندیشه ها.

.یک سازمان که مشوق نواوری است سازمانی است که دیدگاههای ناشناخته به مسایل یا راه حلهای منحصر برای حل مسایل را ارتقا می دهد. نو آوری فرایند کسب اندیشه ای خلاق و تبدیل آن به محصول و خدمت و یا یک روش عملیاتی مفید است.

فرایند خلاقیت

مراحل خلاقیت ممکن است به فعالیت قوه درک و خرد انسان، یا مراحل مجزا ولی به هم پیوسته تعریف شود که انسان را به رهیافتهایی هدایت کند. نویسندگان و صاحب نظران این مراحل را به گونه های مختلف مطرح کرده اند. فرآیند خلاقیت به ترتیب در برگیرنده مراحل روبرو شدن با ایده یا مشکل، شدت روبروشدن و رابطه روبروشدن با محیط است که فرد خلاق را احاطه کرده است.
(اتریک، 1974) از صاحب نظران مدیریت، فرآیند خلاقیت را از اندیشه تا عمل به سه مرحله: به وجود آوردن اندیشه، پرورش اندیشه و به کارگیری اندیشه تقسیم کرده است.
(آلبرشت، 1987) مراحل خلاقیت عملی و قابل اجراتری را که از پنج مرحله تشکیل شده است، پیشنهاد می کند این مراحل به ترتیب عبارتند از: جذب اطلاعات، الهام، آزمون، پالایش و عرضه.
آلبرشت معتقد است که شخص خلاق، اطلاعات پیرامون خود را جذب می کند و برای بررسی مسائل، رهیافتهای مختلفی را مورد بررسی قرار می دهد. زمانی که ذهن فرد خلاق از اطلاعات خام انباشته شد، به طور غیرقابل محسوس شروع به کار می کند و پس از تجزیه و تحلیل و ترکیب اطلاعات، رهیافتی برای مسئله ارائه می کند.

1- - جذب ABSORPTION": اولین مرحله جذب یا فریفته شدن نسبت به یک موضوع است که اغلب احتیاج به اطلاعات جدید دارد.

2- الهام "INSPIRATION": این مرحله بسیار سریع اتفاق می افتد و تعریف یا مشاهده آن بسیار مشکل است . به عبارت دیگر قبل از وقوع ، از آن هیچ آگاهی نداریم . بعضی اوقات مواداولیه آن "مرحله اول " با ایده یا راه حل همراه می شود.

3-  آزمایش "TESTING": در این مرحله ایده به وجودآمده آزمایش می شود تا اینکه معلوم شود مفید و مولد هست یا خیر.

4-  "REFINEMENT": در این مرحله ایده به منظور کاربردی کردن و مصرف عملی آن اصلاح می شود. مراحل سوم و چهارم زمان زیادی احتیاج دارد تا جایی که ادیسون می گوید استعداد یا الهام یک درصد کار است و 99% آن سخت کوشی است .

5-  فروش "GNILLES": مرحله آخر فرایند خلاقیت ، مرحله ای است که اکثر خلاقیتها راخنثی و ناکام می کند. این مرحله ابتدا باید درون سازمان اتفاق افتد به این معنی که ابتداافراد صاحب اختیار باید ایده را بخرند یا قبول کنند و بعد از تعهد به آن ، باید به مشتریان خارج از سازمان ارائه کرد.

عده ای دیگر مراحل خلاقیت را شامل چهار مرحله می دانند که عبارتند از:

1-  دوره آمادگی : در این دوره ابتدا شخص درمورد موضوع با مساله موردنظرش به جستجوی اطلاعات می پردازد و سعی می کند موضوع را به خوبی بشکافد تا ریشه آن رادریابد. همچنین سعی می کند پیش فرضهای ذهنی درست و غلط درباره موضوع رابشناسد تا نهایتا به ایده های مختلفی دست یابد.

2- دوره خواب "پرورش ": چنانچه فرد بعداز دوره اول به نتیجه نرسد بعداز مدتی دچاردلسردی ، ناامیدی ، عصبانیت و احتمالا شک نسبت به توانایی های خود می شود. لذا دراین هنگام است که کار متوقف می شود حتی برای ساعتی یا هفته ای و بلکه ماهها وسالها، در این دوران موضوع به ضمیر ناخودآگاه سپرده می شود، در این زمان ممکن است فرد هر لحظه به راه حل مساله دست یابد مثلا هنگام خواب ، ورزش یا در مهمانی و سایراوقات .

3-دوره بصیرت "روشنی ": بعداز سپردن موضوع به ضمیر ناخودآگاه ، شخص بایدحواس خود را با امواج و فرکانس های ارسالی از آن منبع لایزال و پرقدرت تنظیم ودرواقع چشم به راه و گوش به زنگ باشد تا اشاره های رسیده را جذب ، ثبت و درک کند.

4-وره آزمایش و ارزش گذاری : راه حلی که در مرحله سوم به ذهن شخص می رسددرواقع راه حلی کلی است که لازم است ابتدا آزمایش و سپس مطابق وضع موردنیازشکل داده شود و نهایتا کاربردهای مختلف آن مشخص گردد.

فرایند نوآوری:

محققان بسیاری فرایندی نوآوری را از زاویای مختلف مورد توجه قرار داده اندوبر و دستیارانش توضیح داده اند که فرایند نوآوری به معنی تاثیر گذاری بر ایده های خلاق و نوآوری به منظور تاثیرگذاری بر سازمان است.

 ون اظهار داشت که : فرایند نواوری عبارت است از توسعه و اجرای ایده های جدید توسط افرادی که در طول زمان در تراکنش با دیگران در درون یک سازمان می باشند.

- نیاز: نیاز برای تغییر و نوآوری زمانی به وجود می آید که مدیران نسبت به عملکرد جاری سازمان ناراضی باشند وجود چنین مسئله ای باعث می شودکه مدیران درپی روشهای جدید برآیند و در این میان از وجود روشهای تازه آگاه گردند.
2 - نظر یا ایده : نظر یا ایده ارائه راه جدیدی برای انجام دادن کارهاست . این نظر یا ایده می تواند به صورت الگو، طرح یا برنامه ای باشد که یک سازمان باید آن را به اجرا درآورد یا امکان دارد به صورت دستگاهی جدید، محصولی تازه یا روش جدید برای نظارت بر امور یا شیوه مدیریت بر سازمان باشد.یک ایده یا نظر ممکن است در درون سازمان ارائه شود یا از خارج به داخل سازمان رسوخ کند. معمولا نظر یا ایده بیش از اینکه موردقبول سازمان قرارگیرد باید با نوع نیاز موردنظر مقایسه شود یعنی بتواند آن را ارضا کند.
3 - پذیرفتن : پذیرفتن به مرحله ای گفته می شود که مدیران یا تصمیم گیرندگان درصدد برآیند نظر یا ایده پیشنهادی را به اجرا درآورند. برای اینکه یک تغییری در سازمان ایجاد شود مدیران و کارکنان باید آن را تایید و از پدیده جدید حمایت کنند.
4 - اجرا: مرحله اجرا زمانی است که اعضای سازمان به یک ایده ، روش یا رفتار جدید جامه عمل می پوشانند. در این مرحله احتمالا شرکت باید مواد،وسایل یا ماشین آلات لازم را خریداری کند و کارکنان دوره های آموزشی جدید را طی کنند تا بتوانند ایده یا نظر جدید را به اجرا درآورند. مرحله اجرااهمیت بسیار زیادی دارد زیرا بدون آن مراحل پیشین بیهوده است .
5 - منابع : برای ایجاد نوآوری ، منابع انسانی لازم است و باید فعالیتهایی صورت گیرد. نوآوری به خودی خود صورت نمی گیرد بلکه مستلزم صرف وقت و منابع است ، هم برای ارائه ایده جدید و هم برای جامه عمل پوشانیدن به آن . کارکنان و اعضای سازمان در راستای تامین این دو نیاز باید انرژی لازم را به مصرف برسانند یا آن را تامین کنند. اکثر طرحهای نو به چیزی بیش از بودجه تخصیص یافته نیاز دارند و از این بابت باید درصدد تامین منابع خاص برآمد. در رابطه با شکل شماره "2" گفتنی است که نیاز و ایده های جدید به صورت همزمان در نخستین مرحله شروع نوآوری قرار گرفته اند. این بدان معناست که هریک از آنها ممکن است در مرحله شروع نوآوری قرار گیرند. برای مثال بسیاری از شرکتها، سیستم کامپیوتری دیجیتال را پذیرفته اندزیرا چنین به نظر می رسد که بتوان بدین وسیله کارایی را افزایش داد. ازسوی دیگر کشف واکسن آبله برای این بود که یک نیاز بسیار شدید تامین گردد

     سیر تکاملی نظریه های کارآفرینی

1-    کارآفرینی در نظریه های اقتصادی:کارآفرینی برای اولین بار مورد توجه اقتصاددادنان قرار گرفت. نظریه های اقتصاد با دو سوال اساسی راجع به جامعه روبرو هستند. اول اینکه چگونه یک جامعه ثروت جدید را ایجاد میکند دوم اینکه چگونه یک جامعه ثروت را میان اعضاء خود توزیع میکند. در این میان کارآفرینی یکی از سازو کارهایی است که ایجاد و توزیع ثروت را تضمین می کندبررسی نظریه های اقتصادی کارآفرینی نشان می دهد که سه دوره متمایز را می توان تشخیص داد . دوره اول ارائه بحث کارآفرینیدر اقصاد اوج می گیرد، دوره دوم کم رنگ شدن موضوع در مباحث اقتصادی، و در دوره سوم طرح مجدد آن از سوی بعضی از صاحبنظران است.

2-    کارآفرینی در نظریه های غیر اقتصادی:در این دیدگاه متغیرهای مربوط به کارآفرین و کارآفرینی از چها جنبه مختلف مورد مطالعه قرار گرفته است: متغیرهای شخصیتی روان شناسی_رویکرد ویژگیها)، متغیرهای جمعیت شناختی( رویکرد رفتاری) متغیرهای محیطی و متغیرهای سازمانی

3-    کارآفرینی از دیدگاه دانشمندان علم مدیریت:پیتر دراکر معتقد است که کارآفرین کسی ایت که فالیتهای اقتصادی کوچک و جدیدی را با سرمایه گذاری خود شروع می ند.

4-    کارآفرینی از دیدگاه دانشمندان علوم اجتماعی: از مهمترین تلاشهای دانشمندان علوم اجتماعی میتوان به ارائه نظریه شبکه های اجتماعی اشاره نمود. شبکه دارای سه ویژگی عمومی است 1- تراکم،2- دسترسی، 3- مرکزیت از طریق این سه ویژگی اثربخشی شبکه ها را می توان اندازه گیری کرد.

5-    تحلیلی بر تعاریف ارائه شده در خصوص کارآفرینی ا مروری بر سیر تعاریف کارآفرینی موارد زیر قابل تامل است:

1-    الف) مفهوم کارآفرینی بتدریج تکمیل شده است

2-    ب) تعریف واحد و مشابهی وجود ندارد

3-    ج) مفهوم کارآفرینی ریشه در طرز تفکر و دیدگاه افراد و دانشمندان علوم مختلف دارد

.

فرآیند کارآفرینی :

رویدادهای تسریع دهنده ( که کارآفرین رامصمم می‌کند از موقعیتها استفاده کند )ـ تأسیس بنگاه ( به صورت یک شرکت نو پا )ـ رشد بنگاه ( تبدیل شرکت تازه به سازمانی که دارای لرزش اقتصادی است )این فرآیند دارای سه مرحله مقدماتی ، تأسیس و توسعه است .

 مرحله مقدماتی :شخص ابتدا تصمیم می گیرد و سپس فرصتی را تشخیص می دهد و ایده‌ای برای استفاده از آن فرصت در ذهن جرقه می‌زند و بعد آن ایده را بر روی کاغذ آورده و آنرا نظم می‌دهد و به شکل یک طرح شغلی (Busines Plan  ) می‌آورد .

مرحله تأسیس در این مرحله شخص شروع به تدارک و سازماندهی منابع برای شرکت تازه‌ پامی‌کند و منابع اساسی را مطابق با طرح شغلی یا مقدماتی ترکیب می‌کند تا بتواند کسب و کار خود را شروع کند .مرحله توسعه :شخص در این مرحله کانالهایی را برای ارتباط با بازار  کشف می‌کند و محصول خود را وارد بازار می‌کند و بعد آنچه در دستور کار بنگاه برای توسعه بنگاه قرار می‌گیرد عبارتست از تأمین سرمایه در گردش ، تأمین مواد اولیه ، ایجاد شبکه‌ای در بازار و مدیریت منابع انسانی ، عملیات و امور اداری

مکاتب تفکر کارآفرینی

درمورد کارآفرینی سه مکتب فکری وجود دارد:

الف: مکتب انسانی همانند نگرش صفات مشخصه رهبری است این مکتب صفات مشخصه خاصی را برای کارآفرینان موفق بر می شمارد.

موفقیت	نیاز بالا به موفقیت شخصی
کنترل	نیاز کم به کنترل، فعالیتهای خود تنظیمی
استقلال	نیاز بالا به استقلال و خودمختاری
ریسک تحمل ابهام عزت نفس پاداشها انطباق پذیری	ریسک پذیری متوسط تحمل ابهام زیاد،عدم اطمینان زیاد عزت نفس بالا در جستجوی فعالیتهایی است که احتمال پاداش آنها زیاد است معمولا انطباق پذیر نیستند

ب) مکتب محیطی: این تفکر کارآفرینی مجموعخه ای از عوامل پیچیده محیطی را در تعیین تعداد و نوع کارآفرین دخیل می داند این عوامل شامل موسسات ونهادها ارزشهای اجتماعی و.... که اگر در یک محیط با یکدیگر ترکیب شوند موجب شکل گیری موسسانت کارآفرینی می گردند.

ج) مکتب ریسکی: جدیدترین مکتب در زمینه تفکر کارآفرینی تا اندازه ای پیچیده تر از سایر مکاتب کارآفرینی است. این نگرش بیان می دارد که صفات مشخصه فردی و حمایت محیطی ضروری هستند اما شرط کافی برای کارآفرینی نیستند. بر اساس این نگرش اگر افردی که دارای انگیزه بالا هستند در یک محیط مطلوب قرار بگیرند تضمین کننده کارافرینی نخواهند بود بلکه باید یک فرصت ریسکی را شناسایی نمایند و منابع و حمایت محیطی لازم برای بهره برداری از آنها را نیز بیابند.

ویزگیهای افراد خلاق و نواور

افراد از نظر خلاقیت متفاوت اند.

1- کسی که زندگی خلاق دارد، احساس توانمندی را در خود پرورش می دهد،

 2-با مهر و محبت ناکامیها را می پذیرد و نیروهایش را در راه تحقق اهدافی که دارد بسیج می کند.
3- ایام گرانبهای عمر را به بطالت تباه نمـــــی کند

4- انسان خلاق دلبسته مادیات نیست.

5-انسان خلاق سعادت را در القاب و زندگی در محلات مشهور و خوش آب و هوا جستجو نمی کند.
6-انسان خلاق از سرگرمیهای انفعالی فاصله می گیرد.

 7-بانشاط در جهت هدفهایش گام بر می دارد.

 8- مشتاق و هدف گراست.

9- اشخاص خلاق خواهان قبول پیچیدگی و حتی بی نظمی در دریافتهای خود هستند

10- تمایل به تعریف و تمجید دارند.

11- سلامت روانی و ادراکی دارند.

12- احساس جوانی دائم دارد، احساسی که همه به آن نیازدارندمتاسفانه از آن محروم هستند.
13- کنجکاو و مسئولیت پذیر می باشند.

بطور کلی ویژگیهای افراد خلاق را به صورت زیر دسته بندی می کنند:
1 - خصوصیات ذهنی - کنجکاوی - دادن ایده های زیاد درباره یک مسئله - ارائه ایده های غیرعادی - توجه جدی به جزئیات - دقت و حساسیت نسبت به محیط به خصوص به نکاتی که درنظر دیگران عادی به شمارمی روند- روحیه انتقادی - علاقه وافر به آزمایش کردن و تجربه - نگرش مثبت نسبت به نوآفرینی
2 - خصوصیات عاطفی - آرامش و آسودگی خیال - شوخ طبعی - علاقه به سادگی و بی تکلمی در نوع لباس و جنبه‌های گوناگون زندگی - دلگرمی و امید به آینده - توانایی برقراری ارتباط عمیق و صمیمانه بادیگران –اعتمادبه نفس و احترام به خود- شهامت.
3 - خصوصیات اجتماعی - پیش قدمی در قبول و رویارویی با مسایل - مسئولیت پذیری و توانایی سازمان دادن به فعالیت های گوناگون - قدرت جلب حس اعتماد و اطمینان دیگران

ویژگیهای سازمان خلاق

1-    رعایت کرامت انسانی و احترام به افراد

2-   فرهنگ ارتقای بهره وری

3-  مدیران همیشه در صحنه

4-   رقابت کامل و فشرده

5-   توجه تمام و کمال به مشتریها

6-   امکام گردش شغلی

7-  فرهنگ خود ارزیابی و خود کنترلی

ویژگیهای کار آفرینان

یکی از نویسندگان مدیریت ویژگیهای را برای  کار آفرینان  بیان کرده است که در نمودار زیر نشان داده شده است:

پذیرش انتقاد             ریسک پذیروموفقیت طلب             پیش قدم در نوآوری               بینش بلندمدت

کنترل درونی                                                                                              کنترل درونی

  تمایل به چالش                                                                                               رشدگرا

                                                  کارآفرین

  واقع گرایی                                                                                            جدی و بلند همت

 نیاز اساسی به                                                                                              با پشتکار و

کنترل و هدایت                                                                                             ثابت قدم

                          احساس فوریت                       

                            پایان ناپذیر                        سیر تکاملی کار آفرینی:

موانع خلاقیت

عوامل گوناگونی وجود دارند که در تمام مراحل زندگی‏ از بدو تولدکودک تا بزرگسالی می تواند به اشکال مختلف خلاقیت فرد را با مانع رو به رو سازد . برخی از این عوامل جنبه فیزیو لوژیکی دارند و مستقیما برکنش های عمومی ذهن فرد تاثیر منفی می گذارند و فرایند رشد و تفکر او را متوقف یا دچار اختلال می کنند‏‏

نظیر اختلالات ارثی یا ضایعات جسمانی و روانی که البته شامل درصد کمی از افراد می شود.

اما عوامل زیاد دیگری نیز وجود دارند که مستقیم یا غیر مستقیم خلاقیت فرد را تحت تاثیر قرار
می دهند  و سبب تضعیف یا تخریب آن می شوند .این دسته از عوامل را می توان تحت  عنوان موانع محیطی خلاقیت نام گذاری کرد.

موانع خلاقیت که فرد باعث آن است:

·        عدم اعتماد به نفس و محافظه کاری

·        متعهد نبودن

·        وابستگی و جمود فکری

·        عدم توانایی در تحمل ابهام و تضاد

·        عدم دانش کافی درمورد علوم مربوطه

·        عدم تمرکز ذهنی

·        مقاوم نبودن

·        کمرویی عدم انعطاف پذیری

·        محافظه کاری

·        نداشتن صبر و حوصله

·        قضاوت و ارزیابی فوری

·        موانع خلاقیت که سازمان عامل آن است عبارتند از:

·        بدبیی نسبت به همه ایده هایی که از پایین سازمان می آیند

·        پافشاری بر اینکه برای تصویب باید از سایر سطوح مدیریت تایید و امضا  گرفته شود

·        کنترل دقیق همه چیز

نقش مدیر در پرورش خلاقیت

مدیریت می تواند توانایی و استعداد خلاقیت و نواوری را در افراد ایجاد ترویج و تشویق کند و یا رفنار و عملکرد آنها می توانند مانع این امر حیاتی شود. هنر مدیر خلاق عبارت است لز استفاده از خلاقیت دیگران و پیدا کردن ذهنهای خلاق مدیر خلاق باید فضایی بیافریند که خود بتواند خلاق باشد و افراد سازمان را هم نیز برای خلاقیت تحریک کند و این فضا فضایی است که از کار روزمره به دور است و به نحوی تفویض اختیار می کند تا هرکسی خود مشکل را حل کند.برای اینکه افراد در سازمان به تفکر بپردازند باید محیطی ایجاد شود که در آن به نظریات و اندیشه ها امکان بروز داده شود.

تکنیک های خلاقیت و نوآوری

به دو دسته تکنیکها ی خلاقیت فردی، تکنیکهای خلاقیت گروهی تقسیم می شود.

تکنیکهای خلاقیت فردی:

فرایند حل خلاق فردی شامل سه راهکار اساسی می باشد که عبارتند از:

1-    حقیقت یابی که مستلزم تعریف مساله و آماده سازی آن است . اهمیت تعریف مسئله با این بیان انیشتین مورد تاکید قرار گرفته فرموله نمودن یک مساله بسیار اساسی تر از حل آن است که ممکن است صرفا مستلزم مهارت در ریاضیات و علوم آزمایشگاهی باشد.

      2- ایده یابی که مستلزم ایجاد ایده و پروراندن آنهاست

    3-  راه حل یابی و گزینش ایده ها همراه می باشد. تجزیه و تحلیل نقش بل منازعی در مساله خاصه در روشن کردن منظورها و در مشخص کردن هدف ما ایفا می کند. یکی از موارد و استفاده از تجزیه و تحلیل در برخورد با مسائل عبارت است از جدا کردن آن قسمت هایی که مستلزم ایجاد یک ایده است از قسمتهایی که مستلزم داوری است با این کار می توان از اختلال فکری که گاهی سد خلاقیت است جلو گیری نمود.

ایجاد ایده خوب را می توان به وسیله دو اصل زیر افزایش داد:

1-    به تعویق انداختن قضاوت

2-    بالا بردن کمیت زیرا کمیت کیفیت را به بار می آورد زیرا هرچه بیشتر ایده تدبیر نماییم احتمال بیشتری برای رسیدن به راه حلی که بالقوه بهترین راه حل است وجود خواهد داشت.

برای اینکه خلاقیتی ایجاد و پرورش یابد بایستی فنون و تکنیک هایی رعایت گردد. محققان مختلف فنونی را ذکر کرده اند که به مهمترین آنها اشاره می شود:
1 - یورش فکری(BRAIN STORMING) یا طوفان مغزی: این تکنیک را نخستین بار دکتر الکس، اس، اسبورن مطرح کرد و چنان مورد استفاده واستقبال مردم و سازمانها در غرب قرار گرفته که جزئی از زندگی آنها شده است، یورش فکری در واژه نامه بین المللی وبستر چنین تعریف شده است:

اجرای یک تکنیک گردهمایی که از طریق آن گروهی می کوشند راه حلی برای یک مسئله بخصوص با انباشتن تمام ایده هایی که در جا به وسیله اعضا ارائه می گردد بیابند. یعنی هیچ انتقـادی از هیچ ایده ای جایز نیست. به هر ایده ای هرچند نامربوط خوش آمد گفته می شود.
هرچه تعداد ایده ها بیشتر باشد بهتر است. کیفیت ایده ها بعـداً مورد توجه قرار می گیرد افـراد به ترکیـب کردن ایده ها تشویق می شوند و از آنها خواسته می شود که نسبت به ایده های دیگران اشراف پیدا کنند.
2 - الگوبرداری از طبیعت(BIONICS) : یکی از تکنیک های خلاقیت و نوآوری که در ابداعات فنی کاربرد گسترده و موفقی داشته تکنیک تقلید و الگوبرداری از طبیعت است. ابداعاتی که در زمینه علم ارتباطات و کنترل در دهه های اخیر شکل گرفته اند. برنامه ریزی های رایانه و موضوع هوش مصنوعی همه با الگوبرداری و تقلید از فعالیتهای مغز آدمی انجام شده اند و روند فعالیتها به گونه ای است که در آینده با ادامه این کار فنون و ابزارهای بدیع و جدیدی ساخته خواهند شد
3 - تکنیک گروه اسمی (NOMINAL GROUPING) : گروه اسمی نام تکنیکی است که نیز تا حدودی در صنعت رواج یافته است. فرآیند تصمیم گیری متشکل از پنج مرحله است:

اعضاء گروه در یک میز جمع می شوند و موضوع تصمیم گیری به صورت کتبی به هریک از اعضا داده می شود و آنها چگونگی حل مسئله را می نویسند؛
هریک از اعضا به نوبه، یک عقیده را به گروه ارائه می دهد؛ عقاید ثبت شده در گروه به بحث گـذارده مـی شود تا مفاهیم برای ارزیابی روشن تر و کامل تر شود؛
هر یک از اعضاء مستقلاً و مخفیانه عقاید را درجه بندی می کنند‍؛ ! تصمیم گروه آن تصمیمی خواهد بود که در مجموع بیشترین امتیاز را به دست آورده باشد

SPECULATIVE EXCURSION"|:      4- گردش تخیلی:

 در این روش که در سال 1691 روانشناسی به نام گوردون آن را ارائه داد، اعضای گروه را از طریق به کارگیری جریانی تمثیلی و استعاره ای به گردش تخیلی ترغیب می کنندو به منظور استفاده از حالت ذهنی ایجاد شده در گروه هنگامی که افراد کاملا از قالبهای ذهنی معمول خود خارج شده اند موضوع جلسه را مطرح می کنند.

  "FORCED ASSOCIATION":   5-   ارتباط اجباری

 این شیوه از اعضای گروه خواسته می شود که بین زمینه های موضوع اصلی وموضوعی دیگر که مرتبط با آن نیست ارتباطی را به وجود آورند تا از نتیجه تلاشهای ذهنی آنها به ایده هایی نو دست یابند. به عنوان مثال برای یافتن محصول جدیدی ازجنس شیشه از شرکت کنندگان می خواهند تا بین محصول های شیشه ای مثل حباب ،چراغ ، لیوان ، آینه ، بطری و غیره و بازیهای مختلف رابطه ای ایجاد کنند. گروه ممکن است هنگام ایجاد این رابطه به ایده های جدیدی برسند مثل طراحی لیوانی که بتوان با نقشهای روی آن بازی خاصی انجام داد و یا شیشه ای که در مقابل توپ مقاوم باشد.

 4- رویکرد جدلی :براساس این تکنیک دو گروه نسبت به یک موضوع با یکدیگر کاملا مخالفت می کنندو هریک روش دیگر را محکوم می کند تا اینکه راه حل نهایی برای تصمیم گیرنده مشخص شود. به عنوان مثال فرض کنید سازمانی می خواهد خط تولید جدیدی را بررسی کند. ابتدایک گروه راجع به مزایای خط جدید تحقیق و گزارش می کند و گروه دیگر راجع به معایب و مضرات آن و سپس این دو گروه به مجادله می پردازند تا اینکه تصمیم گیرنده به موضوعی می رسد که بیشترین منافع و کمترین معایب را داشته باشد.

منابع و ماخذ

11 - DALKY, N. THE DEPHIMEHTED: AN EXPERMENTAL STUDY OF GROUP OPINION. SENTAMONICA, CA. RAND CORPORATION5

 - الوانی، سیدمهدی، مدیریت عمومی انتشارات نی، سال 1372، تهران.

Rosenfeld.&ServoJ. Facitaling Innovation, Edited by henry&Waiker,Sge Publications,1992

 6 - آقایی فیشانی، تیمور، خلاقیت و نوآوری در انسانها و سازمانها انتشارات ترمه، چاپ اول، سال 1377.
7 - رضائیان، علی، اصول مدیریت»، انتشارات سمت، سال 1373.
8 - مالتز، ماکسول، روانشناسی خلاقیت، ترجمه مهدی قراچه داغی.

1 - شهرآرای، مهرناز - مدنی پور، رضا مقاله: سازمان خلاق و نوآورمجله دانش مدیریت، شماره 33 و 34، تابستان5 137

عباسطالب بیدختی : عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی - واحد گچساران علیرضا انوری : عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلا می واحد گچساران

-        ناهید محمدی، دانشجوی ک ارشناسی ارشد مدیریت توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی ایران می -جلیل صمد آقایی سازمانهای کارآفرین ، ناشر مرکز آموزش مدیریت دولتی،1378

دکتر احمد پور داریانی،کارآفرینی تعاریف نظریه ها ، الگوها

مدیریت خلاقیت و نواوری در سازمان، صمد عالی/ تدبیر شماره 110، بهمن 79

مدیریت تحول اصغر زمردیان،سازمان مدیریت صنعتی

خلاقیت و نواوری ،حسن زارعی متین

خلاقیت و نواوری در سازمان ،علی نیای آرام ماهنامه تدبر شماره 85

مجله اینترنتی خانوادگی ایرانیان،خلاقیت در مدیریت

ماهیت خلاقیت و شیوههای پرورش آن،دکتر حسینی؟،شرکت به نشر 1381

خلاقیت و نواوری و مدیریت،دکتر جعفر صادق تبریزی

خداد حسینی حمد جزوه درسی مقطع دکتری ،درس مدیریت فرایند نواوری ،1381

خلاقیت و نواوری در سازمان دکتر محمد علی بابایی، مرکز مطالعات مدیریت و بهره وری ایران،1377

مدیریت تحول و نواوری ریچارد یک هارد وندی، ایران نزاد پاریزی، نشر مدیران 1378

مجله گزیده مدیریت شماره 41، 1383